Als datamanager binnen de overheid bevind je je in het hart van een digitale transitie. Overheidsorganisaties verzamelen en gebruiken steeds meer data voor beleid, uitvoering en toezicht. Maar zonder duidelijke structuren en afspraken rondom data, ontstaat er ruis en risico.

Data governance is dé sleutel om transparantie en verantwoording waar te maken in het publieke domein. Jij speelt daarin een cruciale rol.

Transparantie begint bij betrouwbare data

Burgers, media en toezichthouders verwachten steeds vaker dat overheden laten zien op basis van welke data beslissingen worden genomen. Transparantie betekent dat de vindbaarheid, herkomst, definities en kwaliteit van data duidelijk moeten zijn.

Als datamanager heb je zicht op waar in de keten data ontstaat en verandert. Je werkt aan heldere conventies (bijv.: UML), standaarden (bijv.: ISO11179) en definities. Ook zorg je ervoor dat data en metadata goed worden vastgelegd in catalogi en houd je toezicht op wie toegang heeft tot welke gegevens.

Zonder een fundament van betrouwbare data is het vrijwel onmogelijk om transparant te zijn over processen of beleid. Een dashboard is pas waardevol als de achterliggende data traceerbaar en betrouwbaar is.

Verantwoording vereist grip op de hele dataketen

Verantwoording gaat verder dan rapporteren: het gaat om het kunnen uitleggen en onderbouwen van keuzes. Denk aan de inzet van algoritmes, beleidsmaatregelen op basis van data-analyse, of verantwoording van subsidies en uitkeringen.

Zorg er daarom voor dat:

  • Datastromen goed zijn vastgelegd en bekend zijn (data lineage & data impact)
  • Eigenaarschap duidelijk is belegd (gedelegeerde/eindverantwoordelijkheid)
  • Kwaliteitscontroles en processen door de hele dataketen geïntegreerd zijn
  • Data compliant is met wet- en regelgeving (bijv.  AVG, ISO 27001)

Als er vragen komen vanuit een rekenkamer, inspectie of audit, ben jij degene die kan laten zien hoe data tot stand is gekomen, wie verantwoordelijk is, en hoe kwaliteit geborgd is.

Data governance is meer dan beleid

Veel overheidsorganisaties hebben inmiddels wel data governance-beleid opgesteld. De uitdaging zit in de vertaling nar de praktijk: hoe zorg je ervoor dat governanceprincipes ook echt worden toegepast in processen, in de inrichting van systemen en in het dagelijkse werk? Hieronder een aantal tips:

Vertaal beleid naar de praktijk

Zorg dat governance geen abstract verhaal blijft. Maak het tastbaar:

  • Ontwikkel concrete werkprocessen en benoem rollen rondom datamanagement en -kwaliteit.
  • Gebruik herkenbare voorbeelden uit de dagelijkse praktijk om adoptie te ondersteunen.
  • Maak governance onderdeel van bestaande werkwijzen, in plaats van een ‘extra taak’.

Verbind afdelingen en disciplines

Data governance raakt veel onderdelen van de organisatie. Breng ze actief bij elkaar:

  • Zet multidisciplinaire teams op waarin IT, juristen, beleidsmakers en data-experts samenwerken.
  • Organiseer sessies waarin gezamenlijke begrippen en kaders worden afgestemd.
  • Werk met data stewards of functionele eigenaars als verbindende schakel.

Dit stimuleert samenwerking, voorkomt misverstanden en versnelt de implementatie.

Borg afspraken en richtlijnen in processen en systemen

Maak governance-afspraken niet vrijblijvend:

  • Leg verantwoordelijkheden formeel vast in rollen en mandaten.
  • Integreer controles in processen.
  • Monitor actief of afspraken worden nageleefd en stuur bij waar nodig.

Governance is geen eenmalige actie, maar een continu proces van verbeteren.

Wees zichtbaar en aanspreekbaar

Als datamanager ben jij de spil in dit geheel:

  • Positioneer jezelf als aanspreekpunt voor datavraagstukken en richtlijnen.
  • Communiceer actief over het ‘waarom’ van governance en leg de meerwaarde uit.
  • Bied ondersteuning, maar stel ook duidelijke kaders.

Adoptie begint bij bewustwording en groeit door mensen!

Data governance wordt pas echt gedragen als medewerkers begrijpen wat er van hen verwacht wordt en waarom. Door beleid concreet te maken, samenwerking te stimuleren, afspraken te borgen en zelf zichtbaar te zijn, creëer je de randvoorwaarden voor succesvolle adoptie.

Maar uiteindelijk gaat governance niet over data maar over mensen!

De samenleving verwacht een overheid die open, transparant en betrouwbaar is. Data speelt daarin een steeds grotere rol. Alleen met data governance kun je die verwachtingen waarmaken.

Als datamanager heb je een unieke positie om die brug te slaan tussen techniek, beleid en verantwoording. Jij zorgt ervoor dat data niet alleen vindbaar en beschikbaar is, maar ook begrijpelijk, controleerbaar en verantwoord inzetbaar.

Kortom: data governance is geen bijzaak. Het is een randvoorwaarde voor goed bestuur!

Wil je praktisch aan de slag? Begin met het helder maken van eigenaarschap: wie is verantwoordelijk voor welke data en processen? Zorg dat governance niet blijft hangen in documenten, maar ingebed wordt in de dagelijkse werkprocessen. En vergeet de menselijke kant niet. Betrek mensen, maak het werkbaar en zorg dat governance voelt als een hulpmiddel, niet als een last. Kleine verbeteringen op dit vlak versterken direct de transparantie, kwaliteit en verantwoording.

Benieuwd hoe Axians jouw organisatie kan ondersteunen bij het bouwen van een solide data governance-aanpak? Neem dan contact op met Karlijn Groot Bruinderink, tel: 06-19728666